Printmakers Club # 2 — CALIGO SAFE WASH drukinkt van Cranfield™

linosnede drukinkt demo Alette de Roos Printmakers Club Alette de Roos van Printmakers Club Cranfield

Linosnede is misschien wel de meest bekende grafische techniek. Door delen uit een stukje linoleum te snijden, maak je een drukplaat waarmee je een afbeelding op papier of stof kunt afdrukken. En het mooie is: je kunt het gewoon thuis doen!

Drukken doe je met inkt, maar welke drukinkt kun je het beste thuis gebruiken voor je linosnedes? Dat is een vraag die regelmatig gesteld wordt. Er zijn veel verschillende soorten inkt waarmee je, ook met beperkte ruimte, prettig kunt werken.

CALIGO SAFE WASH van Cranfield™ is één van de favorieten van Alette de Roos van de Printmakers Club. In deze BLOG vertelt ze je meer over deze inkt én geeft ze je technische info over drukinkt in het algemeen.

Goed materiaal...

Als freelance grafisch vormgever werkte ik jarenlang uitsluitend digitaal. Maar de behoefte aan mijn eigen creatieve expressie groeide steeds meer.

Die zoektocht werd bijna een obsessie! Ik drukte een oplage linosnede reductieprenten — dat is een techniek waarbij je in meerdere drukgangen drukt en bij elke drukgang wat wegsnijdt van je drukplaat — met verschillende soorten inkt, om goed het verschil te kunnen ervaren. Hier zie je — in willekeurige volgorde — drie die er als favoriet uitkwamen.

#1 — Speedball® | AKUA® Intaglio® drukinkt

#2 — Cranfield™ | CALIGO SAFE WASH hoogdrukinkt — watervermengbaar

#3 — Schmincke | aqua LINOPRINT — wateroplosbaar

In de grafische werkplaats waar ik lesgeef, gebruiken we professionele drukinkt op oliebasis uit grote blikken van een liter.

Tijdens de workshops in mijn studio in Amsterdam werken de deelnemers met inkt op waterbasis, zoals GERSTAECKER | Aqua-lino blokdrukinkt en Schmincke | aqua LINOPRINT — wateroplosbaar.

Een persoonlijke favoriet voor mijn eigen werk is Cranfield™ | CALIGO SAFE WASH hoogdrukinkt — watervermengbaar (op oliebasis) en ik werk ook graag met Speedball® | AKUA® Intaglio® drukinkt (op sojabasis).

Elke inkt heeft natuurlijk voor- en nadelen, dus de beste inkt bestaat eigenlijk niet. Voor iedere locatie, gelegenheid of specifieke prent is er wel een geschikte inkt te vinden.

In deze BLOG deel ik mijn ervaringen met CALIGO SAFE WASH met je.

Verderop in deze BLOG laat ik je zien hoe ik een prent in drie drukgangen druk — en daarvoor gebruik ik deze materialen.

De basiskleuren — zwart gebruik ik dit keer niet:

Om de inkt soepeler te maken:

Om de droogtijd te verkorten:

Cranfield™ | PRINTMAKERS WAX DRIER — voor drukinkt op oliebasis

Het gereedschap, linoleum en papier dat ik gebruik vind je hier, in deel #1 uit deze BLOG-reeks over linodruk van de Printmakers Club.

TIP! Daar vind je ook een duidelijke inleiding tot linosnede in de vorm van een hands-on DEMO, met de basics en tips & tricks.

Deze hoogdrukinkt is trouwens niet te verwarren met de Cranfield™ | CALIGO SAFE WASH diepdrukinkt — die gebruik je bij het etsen!

Oliebasis vs. waterbasis

Voor iedere grafische techniek is er een inkt met specifieke kenmerken. Zo heb je voor diepdruk — etsen— een inkt nodig die soepel genoeg is om in de groeven van de plaat te komen. Voor zeefdruk is een inkt nodig die eenvoudig door een zeef gedrukt kan worden. En voor hoogdruk — zoals linosnede — gebruik je een taaie, plakkerige inkt die goed hecht aan de roller, de drukplaat en het papier.

CALIGO SAFE WASH is op oliebasis en in verwerking en druk vergelijkbaar met traditionele drukinkten. Normaal gesproken heb je speciale middelen nodig om je drukplaten en gereedschappen schoon te maken als je met oliegedragen inkt werkt. Maar door de toevoeging van een emulsie is deze inkt watervermengbaar. Schoonmaken kan dus eenvoudig met zeep en water — je hebt dus geen oplosmiddelen nodig.

Inkt op waterbasis is ook eenvoudig schoon te maken met water, maar heeft eenmaal gedroogd vaak een mattere finish. Daarnaast kan het mengen van kleuren lastiger zijn omdat watergedragen inkt meer bindmiddelen bevat en daardoor minder pigment. Kleuren mengen gaat met een inkt op oliebasis net iets makkelijker.

Het is trouwens niet mogelijk om CALIGO SAFE WASH te verdunnen met water, zoals bij inkt op waterbasis. Meestal is dat ook niet nodig, want drukinkt hoort juist stijf en plakkerig te zijn.

TIP! Mocht de inkt toch té stijf zijn, voeg dan een druppeltje CALIGO SAFW WASH OIL — dezelfde watervermengbare olie die gebruikt wordt voor de inkt, maar dan zonder pigmenten of calciumcarbonaat — toe. En door 015 Transparent extender toe te voegen, wordt de inkt soepeler maar ook transparanter.

Droogtijd

Inkt op waterbasis droogt sneller dan inkt op oliebasis, omdat water snel verdampt. Dit betekent ook dat die inkt sneller opdroogt op je gereedschap en lino.

Nadat het eventuele verdunningsmiddel verdampt is, droogt inkt op oliebasis door oxidatie: de olie verandert door contact met zuurstof van chemische structuur. Daardoor is de droogtijd langer. Je kunt dus rustig de tijd nemen om de juiste kleuren te mengen en je drukwerk te maken.

Sommige pigmenten nemen minder olie op en drogen sneller, andere nemen méér olie op en drogen langzamer. Los daarvan werken sommige pigmenten van zichzelf drogingsversnellend, andere drogingsvertragend. Ook de gebruikte oliesoort en de dikte van de inktlaag spelen een rol.

Het natuurlijke drogingsproces wordt versneld door een lagere luchtvochtigheid, een hogere temperatuur en luchtcirculatie en blootstelling aan daglicht. Een hoge luchtvochtigheid of gebrek aan daglicht daarentegen zijn funest voor een goede doordroging — hou daar dus rekening mee!

Ook het gebruikte papier is van invloed. De samenstelling, dikte, oppervlaktestructuur, absorptie en eventuele verlijming beïnvloeden de (snelheid van) de droging. Op zuurvrij papier krijg je doorgaans een snellere droging, op gerecycled papier soms een tragere droging.

Je kunt de droogtijd vertragen door mediums of extra olie te gebruiken. Of versnellen door een siccatief — zoals PRINTMAKERS WAX DRIER (maximaal 1%) — of magnesiumcarbonaat te gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn als je — zoals ik je verderop in deze BLOG laat zien — een print in meerdere drukgangen drukt.

TIP! Niet nodig, wél handig als je vaker en veel drukt: een droogrek.

Let er op dat je potjes en tubes goed afsluit. Hoe meer zuurstof erbij komt, hoe sneller de inkt droogt, zelfs in de verpakking.

Kleur

Oliebasis inkt heeft een betere kleurintensiteit dan waterbasis inkt, en dat geldt ook voor CALIGO SAFE WASH. De inkt bevat veel pigment, wat zorgt voor mooie, volle kleuren met een subtiele glans.

Meer pigment betekent ook dat het makkelijker is om kleuren te mengen. Een klein beetje van een donkere kleur toevoegen aan een lichte kleur is meestal al voldoende. Met de 18 kleuren van deze inkt kun je eigenlijk alle kleuren mengen die je maar kunt wensen.

Verder heeft CALIGO SAFE WASH een goede lichtechtheid, wat betekent dat de kleuren goed bestand zijn tegen licht. Je kunt je prenten gerust aan de muur hangen — maar liefst niet in de volle zon — zonder dat ze snel zullen vervagen.

Transparant vs. dekkend

Elke inkt heeft een bepaalde mate van transparantie. Dat wil zeggen dat de meeste kleuren inkt een onderliggende kleur niet geheel afdekken, wanneer je lagen over elkaar drukt. De mate van transparantie verschilt per soort en per kleur. Geel is bijvoorbeeld bijna altijd transparant. Alleen dekwit — 014 Opaque white — is volledig dekkend.

Inkt op waterbasis is dan weer minder transparant dan inkt op oliebasis. Dit komt door de vul- en bindmiddelen in watergedragen inkt.

Wanneer je transparante inkten over elkaar heen drukt, ontstaat er een kleurmenging op papier. Hier kun je mee spelen, zoals ik bij deze prent — die met fruit in een vergiet — heb gedaan.

TIP! Door extender toe te voegen, maak je de inkt transparanter. Wil je juist minder transparantie? Meng dan de kleur met dekwit. Houd er rekening mee dat beide methoden de originele kleur beïnvloeden.

Schoonmaken

Tot slot nog een paar handige tips voor het schoonmaken: schraap eerst zoveel mogelijk inkt van de inktplaat en rol je rollers uit op papier. Wrijf daarna groene zeep (of afwasmiddel) in de restanten inkt totdat het loskomt. Spoel af met water of veeg je gereedschap schoon met een vochtige doek. Droog alles goed af en je bent klaar voor de volgende keer.

Experimenteer en ontdek

Welke drukinkt je ook gebruikt, het is vooral belangrijk om je materiaal te leren kennen. Dus ga er mee spelen en ontdek wat voor jou het beste werkt. Maak kleine testprentjes om te zien wat het verschil is in dekking van diverse kleuren. Test wat gebeurd er wanneer je lagen over elkaar drukt. Maakt het bijvoorbeeld verschil als je geel over blauw drukt of andersom? Ik kan je vast verklappen dat het resultaat inderdaad anders zal zijn!

Ter inspiratie laat ik je hier zien hoe ik een prentje druk met deze inkt. En laat ik je meteen wéér een andere druktechniek zien.

In deel #1 van deze BLOG-reeks werkte ik met een enkele drukplaat, die ik in verschillende kleuren afdrukte. Bij de reeks prenten eerder ik deze BLOG die ik afdrukte om de inkten met elkaar te vergelijken werkte ik met een reductietechniek.

En voor dit winterse prentje werk ik in drie drukgangen met drie verschillende linosnedes. Voor iedere drukgang heb ik dus een apart drukplaatje gemaakt.

Als eerst druk ik de lichtblauwe laag. In deze laag heb ik een uitsparing gemaakt waar de stoel precies inpast. De kleur meng ik met dekwit (014 Opaque white), cyaan (016 Process blue) en een heel klein tipje magenta (017 Process red) en geel (018 Process yellow).

De rode stoel druk ik als tweede laag op de lichtblauwe laag. Hiervoor gebruik ik puur magenta (017 Process red), zo uit de pot.

TIP! Je kunt de verschillende linosnedes als testje afdrukken op een apart velletje, voordat je ze voor de definitieve prent op één vel afdrukt. Dat doe ik hier met de rode stoel.

Als laatste druk ik de donkerblauwe laag. Ook dit is een pure kleur, dus niet gemengd met een andere kleur — cyaan (016 Process blue).

Drukgang één en twee laat ik drogen, vóórdat ik de volgende drukgang druk. Om dat drogen wat te versnellen gebruik ik een puntje — echt niet meer dan 1% — PRINTMAKERS WAX DRIER als siccatief. Je kunt de verschillende drukgangen natuurlijk ook nat-in-nat afdrukken. Dat kan bijzondere effecten geven doordat de kleuren in elkaar over kunnen lopen, maar je hebt minder controle over het resultaat!

TIP! Bij deze druktechniek heb je verder twee varianten.

Je kunt de drukgangen scherp op elkaar aan laten sluiten. Je kunt op het oog werken of met twee stukjes tape een hoek van 90% afplakken op je werktafel, waarin je je papier bij elke drukgang uitlijnt — dit noem je registreren. Hiervoor kun je ook zo'n handige placement tool gebruiken.

Of je werkt wat losser en laat de kleuren elkaar een beetje overlappen — aan jou de keuze!

Over Alette & Printmakers Club

Alette de Roos is grafisch vormgever, docent in grafische technieken — met een voorliefde voor linosnede en letterzetten — printmaker en creatief ondernemer. Na twintig jaar achter de computer wilde ze weer met haar handen werken, maar ze ontdekte dat het lastig was om de juiste tools & tips voor grafiek te vinden.

Zo ontstond Printmakers Club — dé plek voor liefhebbers van grafische technieken die thuis aan de slag willen.

Alette gelooft dat we allemaal creatief zijn en dat creativiteit bijdraagt aan persoonlijke vrijheid en geluk. Met haar workshops en cursussen — zowel online als offline — nodigt ze je uit om de wereld van de grafische technieken te ontdekken!

➽ Ontdek de schoonheid van t r a a g h e i d — maak eens een linosnede!

Méér van Alette?

Bezoek dan haar website:

Website — Alette de Roos

Méér van de Printmakers Club?

Bezoek dan de website, volg de club op Insta of schrijf je in voor de basiscursus:

Website — Printmakers Club
Instagram — Printmakers Club
Basiscursus — Printmakers Club

TIP! Op de website van de Printmakers Club kun je gratis handige linosnede tips downloaden — check it out..