BLOCKX | Extra-fine olieverf — review by Ruben Kragt
De olieverf van het Belgische BLOCKX geldt als legendarisch — het zou één van de beste olieverven zijn. Nou, dat wilde ik dus wel eens uitproberen, er wordt immers zoveel beweerd!
Eerst een beetje geschiedenis...
In de loop van de 19de eeuw werden traditionele kleuren steeds vaker vervangen door kleuren die met industriële methoden gemaakt werden. Maar de kwaliteit daarvan liet vaak te wensen over. Net als veel bevriende kunstenaars betreurde Jacques Blockx, een Waalse chemicus met een passie voor kleuren en pigmenten, die teloorgang. Daarom begon hij in 1865 zijn zoektocht naar de écht mooie kleuren van vroeger — les bonnes couleurs de jadis.
...en wat uitleg over de verf
Deze olieverf heeft een boterachtige consistentie. Alle kleuren zijn 100% puur, zonder vulmiddelen. En maar liefst 75 kleuren zijn mono-gepigmenteerd. Je zult geen aanduiding van de lichtechtheid vinden. Dat is ook niet nodig — alle kleuren zijn 100% lichtecht, 7-8 op de blue wool scale — de blauwe wolschaal.
De ijzeroxides, aardkleuren en de donkere kleuren zijn aangewreven in lijnolie. De lichtere kleuren in papaverolie, die niet vergeelt. Dat aanwrijven gebeurt langzaam, met walsen van porfier, niet van metaal. Deze klassieke methode voorkomt oververhitting en geeft een extra fijne dispersie van de pigmenten in de olie.
In mijn review probeer ik niet alleen deze olieverf uit, maar leg ik je ook een klassieke manier van schilderen met een grisaille en een glacislaag uit. Ik heb deze techniek hier in een eenvoudige variant gebruikt, maar je kunt het zo gecompliceerd maken als je wilt en met veel meer lagen werken. Niets let je natuurlijk om ook eens op deze door de tijd bewezen manier te werken!
DRAGER
Ik gebruik hier dit kant-en-klare opgespannen doek, maar ik werk ook vaak op het Schildersdoek 66 — linnen olie geprepareerd van CLAESSENS®, dat ik dan zelf opspan.
- GERSTAECKER | Excellence plus schildersdoek — linnen universeel geprepareerd
TIP! Natuurlijk kun je ook zelf je doek prepareren. Ik doe dat graag, de Non Absorbent Acrylic Primer van Michael Harding is mijn all-time favoriete primer.
GEREEDSCHAP
- da Vinci | MAESTRO 2 7423 penseel ○ kattentong ○ varkenshaar
TIP! Ik gebruik hier een kattentong penseel, dat de voordelen van een rond en een plat penseel combineert — maar de MAESTRO 2 range is nog veel groter.
ONDERTEKENING
OLIEVERF
IMPRIMATURA
- WINSOR & NEWTON™ | Artists'™ olieverf — 674 Underpainting white
- WINSOR & NEWTON™ | GRIFFIN™ alkydverf — 076 Burnt umber
GRISAILLE & GLACISLAAG
- BLOCKX | Extra-fine olieverf — 086 Titanium white
- BLOCKX | Extra-fine olieverf — 511 Indian yellow
- BLOCKX | Extra-fine olieverf — 427 Crimson lake
- BLOCKX | Extra-fine olieverf — 253 French ultramarine dark
- BLOCKX | Extra-fine olieverf — 148 Burnt umber
Alle standaard 104 kleuren BLOCKX | Extra-fine olieverf vind je trouwens hier. En het zeldzame Lapis lazuli — het subtiele blauw van de Oude Meesters — vind je hier.
TIP! Het assortiment is onlangs uitgebreid met maar liefst 19 bijzondere kleuren — check them out!
MEDIUM & VERDUNNER
Ik maakte zelf, naar eigen recept, een drogingsvertragend medium.
Maar je kunt natuurlijk ook een kant-en-klaar medium gebruiken, bijvoorbeeld van BLOCKX zelf.
Alle mediums, alle oliën — papaverolie, lijnolie en standolie — en het slotvernis van BLOCKX vind je trouwens hier.
Het begin — de ondergrond & ondertekening
Met een mix van 674 Underpainting white, 076 Burnt umber (alkydverf) en geurloze terpentijnvervanger geef ik mijn doek een basiskleur met de spalter — zo'n laag wordt ook wel de imprimatura genoemd. Het is een middentoon, die ongeveer de intensiteit moet hebben van de kleur van een kartonnen doos. Ik hou van een beetje streperigheid in deze laag, maar je kunt 'm ook egaal opbrengen — eigen voorkeur! Diezelfde kleur geef ik ook aan de achterkant van mijn glazen palet.
TIP! Dat kun je bijvoorbeeld doen door er een vel kraftpapier onder te leggen. Of een vel olieverfpapier of een canvasboard dat je in dezelfde kleur geschilderd hebt. Zo kun je de kleuren die je gaat mengen beter inschatten, omdat ze er hetzelfde uitzien als de kleuren op je doek. Je doek moet goed droog zijn voordat je verder kunt gaan..
Wanneer de grondlaag droog is maak ik met een zilverstift een schets van mijn stilleven. Een zilverstift is gemaakt van echt zilver en laat een fijn zilveren lijntje achter, dat oxideert en daardoor meteen gefixeerd is en niet verveegt. Het is heel subtiel, je moet goed kijken om mijn schets te zien (1). In tegenstelling tot grafiet, houtskool of andere tekenmaterialen zal het de kleur van de verf die je er overheen zet niet beïnvloeden.
Ik bouw dit schilderij verder in twee lagen op. De eerste laag is de grisaille in dekende grijstonen en daarbovenop breng ik kleur aan door middel van glaceren, het aanbrengen van een transparante glacislaag.
Je kunt nog veel meer lagen toevoegen aan je schilderij, maar ik hou het voor deze demonstratie omwille van de eenvoud bij deze twee lagen.
De eerste laag — de grisaille
Een grisaille is een schildertechniek waarbij je eerst een monochrome schildering in toonwaardes opzet als basislaag voor je schilderij. Daarna schilder je er met transparante kleuren overheen, waarbij je grotendeels de toonwaardes behoudt die je al in je grisaille hebt bepaald.
Het voordeel van deze klassiek methode is dat je per laag minder problemen tegelijk hoeft op te lossen, omdat je in de eerste laag alleen de juiste waarden moet hebben. De kleur, die komt later.
Ik maak eerst een zo neutraal mogelijke donkere grijstoon met 148 Burnt umber en 253 French ultramarine dark. Omdat niet alle kleuren evenveel kracht hebben, is de verhouding geen 50/50, maar heb je iets meer blauw dan bruin nodig om dit te bereiken. Dit is mijn basistoon.
TIP! Je kunt controleren of je toon neutraal is door een beetje apart te nemen en te mengen met wat titaanwit. Zo kun je snel zien of je grijstoon eerder warm of koud is. Als de toon te koud is, voeg je meer gebrande omber toe. Als de toon te warm is, voeg je meer ultramarijn toe. Als je eenmaal je basistoon hebt, kun je die op deze manier ook warmer of kouder maken.
Een grisaille voer je trouwens altijd in dekkende kleuren uit.
Voor dit schilderij gebruik ik zowel een koudere grijstint als een warmere grijstint. Ik werk van visueel gezien het achterste gedeelte van de afbeelding naar het voorste gedeelte.
Dit verduidelijk ik even — het zit misschien net andersom in elkaar dan je op het eerste gezicht denkt!
Zo begin ik met het kleed op de ondergrond (2) van het stilleven. Dit doe ik omdat dit kleed zich áchter al het andere bevindt en dus het achterste gedeelte is, ook al ervaar je het misschien als de het voorste gedeelte. Ik gebruik hiervoor de warmere grijstint.
Het kleed op de achtergrond (3) — achter het vaasje — hangt daar overheen en komt dus meer naar voren — ook al ervaar je het misschien als de het achterste gedeelte. Ik gebruik hiervoor de koelere grijstint.
Het vaasje (4) staat daar weer voor en is het laatste onderdeel in grissaille. Hiervoor gebruik ik weer een warmere grijstint.
Binnen elk onderdeel werk ik van donker naar licht. TIP! Maar je ziet dat ik soms delen al naar lichter toe uitwerk voor ik aan het volgende stuk begin. Dat helpt me om te controleren of m'n toonwaarde klopt.
Zo, de grisaille is klaar — nu laat ik mijn schilderij drogen! Het is namelijk van groot belang dat de grisaille goed droog is, voordat je met het glaceren begint. Maar de verf hoeft enkel touch-dry te zijn, niet door-en-door gedroogd. Je hoeft dus geen jaar te wachten zoals met vernissen.
Je gaat weer natte verf aanbrengen over een droge laag. Dus als die laag toch niet goed droog is, dan lift je de verf uit de grisaille op. Deze verf zal zich dan gaan mengen met de verf uit de glacislaag — en dat is absoluut niet de bedoeling bij glaceren!
De tweede laag — het glaceren
Voor het glaceren heb ik transparantere kleuren gekozen. Bij glaceren zet je namelijk een transparante laag over een eerder aangebrachte, droge laag heen. De transparantie van je olieverf zorgt ervoor dat ook die laag eronder zichtbaar blijft en invloed blijft houden op het eindresultaat.
Ik voeg een beetje — mediums gebruik je altijd spaarzaam — drogingsvertragend medium toe aan mijn verf. Als je in je grisaille ook een medium gebruikt hebt, voeg je een klein beetje extra lijnolie toe aan dat medium. Zo maak je je glacislaag iets vetter dan je grisaille en respecteer je de belangrijkste regel bij het schilderen met olieverf — vet-over-mager!
Het donkere kleed op de ondergrond is nog steeds voor een groot deel 148 Burnt umber en 253 French ultramarine dark, maar met een beetje 427 Crimson lake en 511 Indian yellow. Overigens zal je nog steeds de licht-donkerwaarden in je kleuren moeten meenemen, het effect zal worden versterkt door de grisaille. Weer werk ik van donker naar licht.
Het lichtere kleed op de achtergrond is vooral 511 Indian yellow, de donkere stukken zijn donkerder gemaakt met 148 Burnt umber en 427 Crimson lake en in het linker gedeelte ook met 253 French ultramarine dark (5).
Als laatste is weer het vaasje aan de beurt.
Het is mogelijk om meer dekkende kleuren te gebruiken bij glaceren, maar je zal ze maar spaarzaam kunnen gebruiken en extreem dun moeten werken. Wat je vooral niet wilt, is dat je grote hoeveelheden medium aan je verf moet toevoegen om je verf transparant te krijgen. Daar wordt je verf niet enkel te vloeibaar van, het kan later ook voor problemen — zoals rimpeling bij het drogen, vlekkerigheid en craquelé — zorgen.
Zo, ook de glacislaag is klaar! Misschien voeg ik later nog een laag — die ik dan weer wat vetter maak — met details toe, maar eerst laat ik mijn schilderij weer drogen.
Mijn ervaring met BLOCKX
Toen ik de eerste verf op mijn palet kneep, merkte ik meteen een groot verschil in viscositeit tussen de verschillende kleuren — elke kleur heeft zijn eigen soepelheid. Gemiddeld zou ik zeggen dat de verf iets soepeler is dan de Old Holland CLASSIC olieverf van Old Holland en iets steviger dan de REMBRANDT olieverf van Talens. Het is een fijne consistentie om mee te werken. Eventueel kun je deze verf direct uit te tube zonder mediums gebruiken. Zélf gebruik ik trouwens liever wel een medium, maar dat is gewoon mijn voorkeur. En de kleuren? Die zijn helder en krachtig — tot zo ver maakt BLOCKX zijn beweringen waar!
Nadat ik de grisaille had laten drogen, was ik helemáál enthousiast over BLOCKX. De verf had zijn helderheid behouden na droging van de eerste laag! Bij andere merken heb ik toch steevast dat in ieder geval delen doffer opdrogen, zeker in de eerste laag. De grisaille was zonder doffe plekken of vlekkerigheid opgedroogd. Daarna was het een plezier om met de transparante kleuren de tweede laag te schilderen. Ook deze laag droogde heel mooi op. Het zou me niets verbazen als dit uitstekende drogen deels aan de eerder genoemde extra fijne dispersie van de pigmenten in de olie te danken is.
Het standaard olieverf assortiment van BLOCKX bestaat uit 104 kleuren — en als je de bijzondere Lapis lazuli meetelt 105. Dat is een relatief klein assortiment wanneer je het vergelijkt met Old Holland CLASSIC (166 kleuren), Talens REMBRANDT (120 kleuren) of WINSOR & NEWTON™ Artists'™ (132 kleuren). Maar alle essentiële kleuren zitten erin en wat er niet in zit kun je zelf mengen. Dit kleinere assortiment geeft BLOCKX de mogelijkheid om zich te concentreren op wat echt belangrijk is: de essentiële kleuren zo goed mogelijk produceren, wars van enige vorm van mode of trends.
Mijn conclusie, nu ik hands-on met deze olieverf gewerkt heb? BLOCKX maakt al zijn beweringen waar. Het is inderdaad één van de beste olieverven die je op dit moment kunt kopen — ★★★★★!
© 2023 — tekst: Ruben Kragt & redactie Gerstaecker NL | © 2023 — beeld: Ruben Kragt, afzonderlijke leveranciers & redactie Gerstaecker NL
